Bielsko-Biała I


Powrót do strony głównej

Lokalizacja:miasto, gm. Bielsko-Biała, pow. m. Bielsko-Biała
Zobacz też na: mapa.szukacz.pl
Kategoria:Cmentarz żydowski - kwatera
Opis:

Armia cesarza Franciszka Józefa do swoich szeregów rekrutowała obywateli monarchii, którzy reprezentowali wiele różnych wyznań religijnych. Oprócz chrześcijan i Żydów mobilizowani byli także wyznawcy islamu. Przykładem mogą być muzułmanie wchodzący w skład pułków piechoty z Bośni i Hercegowiny, walczący w Galicji. Trzech żołnierzy – wyznawców religii muzułmańskiej – zmarło w Bielsku wskutek odniesionych ran. Byli to: Chatybarachmam Chabibulin, Dedo Karahodzič i Bego Turonowicz. Ich śmierć spowodowała kłopotliwą sytuację, bowiem nie można im było zorganizować pochówku na cmentarzu muzułmańskim, ponieważ takiego w okolicach nie było. Burmistrz Bielska doszedł wówczas do wniosku, że bliżej muzułmanom do judaizmu niż do chrześcijaństwa. Nakazał więc zmarłych wyznawców islamu pochować na cmentarzu żydowskim oraz wpisać ich do metrykalnej księgi zgonów prowadzonej przez Izraelicką Gminę Wyznaniową. Zapewne burmistrz, podejmując taką decyzję, w uzasadnieniu oparł ją na punkcie 2. 12. artykułu ustawy z 1868 roku dotyczącej międzywyznaniowych stosunków obywateli Państwa, który mówi: Żadna gmina religijna nie może odmówić przyzwoitego pochówku na swoim cmentarzu zmarłego, który nie należy do danej gminy, jeżeli w miejscu, w którym nastąpiła śmierć lub gdzie znalezione zostały zwłoki, nie ma cmentarza, kościoła lub stowarzyszenia religijnego do którego zmarły należał. Autor w czasie kwerendy archiwalnej nie odnalazł żadnych dokumentów, które mogłyby świadczyć o ewentualnych protestach ze strony społeczności żydowskiej, co może dowodzić liberalnego nastawienia władz Gminy Wyznaniowej. Ponadto, okres I wojny światowej to czas, gdy nie istniały jeszcze wielkie antagonizmy arabsko-izraelskie, wynikające głównie z syjonistycznej idei odbudowy państwa żydowskiego na terenach ówczesnej Palestyny. Pochówki wyznawców islamu na cmentarzu w Bielsku mogły jedynie wzmocnić determinację ortodoksyjnej części bielskiego żydostwa, która organizowała swoje pochówki na cmentarzu żydowskim w Białej.
Tylko niektórym żołnierzom spoczywającym w kwaterze wojskowej rodziny ufundowały nagrobki, a do dziś przetrwało ich zaledwie pięć. Na pozostałych grobach Bractwo Pogrzebowe „Chewra Kadisza” umieściło niewielkie tabliczki z imieniem i nazwiskiem oraz numerem grobu. W 1922 roku powstał, zrealizowany w 1929 r., projekt wykonania wspólnego pomnika, na którym umieszczono nazwiska poległych żołnierzy. Ma on kształt prostokąta, który wewnątrz dzieli się na trzy części. Środkowa część dodatkowo zwieńczona została półkolistym łukiem, nadającym jej kształt klasycznej macewy. W zwieńczeniu wyrzeźbiono Gwiazdę Dawida otoczoną napisem w języku hebrajskim co można przetłumaczyć jako: Znak (nagrobek) ten dla zabitych podczas wojny światowej 5674–5678. Oczywiście datę zapisano tu w systemie kalendarza hebrajskiego. W środkowej części umieszczono płaskorzeźbione przedstawienie drzewa z obciętymi i połamanymi konarami, które miało symbolizować zmarłych jako odciętych lub odłamanych od drzewa życia. U podstawy umieszczono prostokątną tablicę granitową, z podobnym jak wyżej napisem, lecz w języku jidysz co można przetłumaczyć jako: Dla uczczenia naszych żydowskich bohaterów 1914–1918. Ofiarowane przez Chewra Kadisza Bielsko 1929. Boczne części pomnika zawierają dwie tablice granitowe z wyrytymi nazwiskami spoczywających tam żołnierzy. W okresie okupacji pomnik został znacznie uszkodzony, zwłaszcza zniszczeniu uległa lewa tablica pamiątkowa i zwieńczenie środkowej części. Po wojnie pomnik odbudowano, jednak dokładny remont dopiero na początku lat 90. przeprowadziła Fundacja Rodziny Nissenbaumów, która także odnowiła wszystkie groby żołnierzy. Poniżej zamieszczono spis żołnierzy, których groby znajdują się na cmentarzu żydowskim w Bielsku. Wykonanie tego spisu było możliwe m.in. dzięki zachowanym kartotekom poległych, które zostały opracowane przez Urząd Opieki nad Grobami Wojskowymi w Krakowie. Karty oprócz danych osobowych oraz dat urodzeń i zgonu zawierają także nazwę jednostki wojskowej, szarżę, a czasami też szkic mapki cmentarza z zaznaczonym miejscem pochówku. W zapisach nazwisk często można spotkać ich odmienne formy, bowiem inaczej zapisano je w kartotece, inaczej w księgach metrykalnych, a jeszcze inaczej na samym nagrobku. Przykładem mogą być następujące nazwiska: Elanus – Elemer, Mützenreich – Mützenmacher, Pejnak – Pejżak, Turonowicz – Tursonowicz, Feldi – Tebdi – Feledi.

Opracowanie:Jacek Proszyk, Jakub Kania
Data danych:
Nazwisk: 67

Nazwisko
Imię
Stopień wojskowy/
Narodowość
Jednostka
Data śmierci (rrrr-mm-dd)
Miejsce śmierci
Data urodzenia
Miejsce urodzenia Uwagi
ALTSCHÜLERHIRSCHPIECHUR8 PUŁK PIECHOTY1918-1896Brzyszcze k. Żółkwi -
BERLFREINMARKUSPIONIERTELEGRAFICZNY PUŁK SANKT-PÖLTEN1918-1885Waniowice k. Sambora -
BLUMENTHALHUGOPIECHUR22 KOMPANIA ESKORTOWA1918-1885Bielsko -
BORUCHJOSEFPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1918-1891Radziechów -
BRAUNELANUSPIECHUR10 WĘGIERSKI PUŁK PIECHOTY1915-1893Czany Heves / Węgry -
BRODCHAINPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1917-1894Marianpol k. Stanisławowa -
CHABIBULINCHATYBARACHMANPIECHUR / ROSJA95 PUŁK PIECHOTY1915-1869Menzelanskai gubernia Ufimska -
DEUTSCHBERTHOLDPORUCZNIKC.K. PUŁK UŁANÓW-Koszyce1899- -
EICHNERJOSEFPIECHUR56 PUŁK PIECHOTY1916-1871Oświęcim -
EINHOMSALOMONPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1917--Sagosse k. Rochatynia -
FELDISANDORPLUTONOWY5 WĘGIERSKI PUŁK HUZARÓW1915-1885Eger / Węgry -
FELLERJUDAPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1917-1891Świszcz k. Lwowa -
FEUERMOSESPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1917-1876Herbatów k. Rochatynia -
FEUERSAMUEL--1916-1897- -
FISCHMANNSCHULEMPIECHUR34 PUŁK PIECHOTY1918-1895powiat Rudki -
FRÄNKELCHAIM SCHULEMPIECHUR30 PUŁK PIECHOTY1915--Sokal -
GARTENBERGJOSEFPIECHUR9 PUŁK PIECHOTY1915-1885Dolina -
GEFFNERISAKSTRZELEC36 PUŁK STRZELCÓW1917-1893Kołomyja -
GLASNERSCHULEMPIECHUR3 KOMP. 24 PUŁK PIECHOTY1917--Zastawna -
GOCSAARONPIECHUR23 PUŁK PIECHOTY1915-1892- -
GOLDMANNSAMUELPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1918-1893- -
GRANICHAKIWAJEDNOROCZNY OCHOTNIK2 KOMP. 41 PUŁK PIECHOTY1917-1889Stroznyc / Bukowina -
GREBERISRAELPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1917-1874Szczeliska Nowe -
GREBLERHERMANPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1917-1880Kołomyja -
GRÜNSAMUELPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1918-1886Bohorodezany -
GRÜNBAUMALEXANDERJEDNOROCZNY OCHOTNIK5 KOMP. 13 PUŁK PIECHOTY1917--koło Chrzanowa -
GUTHERNSTPIECHUR28 PUŁK PIECHOTY1915--Praga / Czechy -
HACKERDAWIDPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1918-1870Kołomyja -
HÜBSCHMANNJAKOBPIECHUR2 KOMP. 55 PUŁK PIECHOTY1917--- -
HULLESNATHANPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1917--Lwów -
IWANICZISRAELPIECHUR24 PUŁK PIECHOTY, 55 PUŁK PIECHOTY1918--Berhomel k. Wiśnicza -
KARAHODZIČDEDOPIECHUR4 PUŁK PIECHOTY Z BOŚNI I HERCEGOWINY1915-1886Glamoc / Bośnia -
KATZCHASKELPIECHUR95 PUŁK PIECHOTY1915-1882Buczacz -
KÄUFERLUDWIGPIECHUR42 BAT. POSPOLITEGO RUSZENIA1915--Loschitz-Hohenstadt -
KIELDAVIDŻOŁNIERZ ZAOPATRZENIA36 PUŁK PIECHOTY1918--Lwów -
KOSSOISUSIPIECHUR / ROSJA55 PUŁK PIECHOTY1915-1889Iwankowicze -
KOSZIKOWLÖBEPIECHUR33 PUŁK PIECHOTY1916-1878- -
KRÄNZLERSEINWEL LEIBST. SZEREGOWIEC95 PUŁK PIECHOTY1915-1867Jagielica k. Czortkowa -
LEITNERJAKOBPIECHUR-1918-1869Podchajce -
MENCZERBENZIONPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1917-1876- -
MICHNIKJERZYPORUCZNIK-1918-1885Bielsko -
MÜTZENMACHERELIASPIECHUR15 PUŁK PIECHOTY1917-1891Potok Złoty k. Buczacza -
NESSELROTHKALMANPIECHUR16 PUŁK PIECHOTY1918--Wiśnicz -
PEJNAKJANKELPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1918-1866Czemoriz -
PUDERPLASTER ABRAHAMPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1917--Rohatyń -
RIESENBACH-LEGIONISTA POLSKI3 BRYG. LEGIONÓW POLSKICH--1883-05-23- pomnik
RIESENBACHSIESCHEPIECHUR9 KOMP. 90 PUŁK PIECHOTY1914-1890Kurytówki -
ROSNERABRAHAM----1890-08-31- pomnik
SCHNUCKERHERSCHPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1918-1898-04-27- pomnik
SIEBENEICHLERRUDOLFPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1917--- -
SIGALABRAHAMLEGIONISTA POLSKI3 BRYG. LEGIONÓW POLSKICH1915-11-19--- -
SPERLINGJOSEF------ -
STATTERLEOKADET-ASPIRANT-1915-07-13Janów-- -
STREIFISAKPIECHUR31 PUŁK PIECHOTY1917--Tłumacz -
STRUHLJOSEFPIECHUR82 PUŁK PIECHOTY1915--- -
TENNENBERGISAK------ -
TURONOWICZBEGOPIECHUR5 KOMP. 27 WĘGIERSKI PUŁK PIECHOTY1918--Kalesia / Bośnia -
WALOWNIKLEISERPIECHUR4 KOMP. 80 PUŁK PIECHOTY1917--Kamieniec Podolski -
WANZREICHISRAELSTRZELEC4 KOMP. 20 PUŁK STRZELCÓW1917--Bolszowice -
WEBERSIEGMUNTKAPRALSZTAB 31 PUŁKU POSPOLITEGO RUSZENIA1918--Jasienica -
WEISSBLUTHLEWIPIECHUR25 PUŁK PIECHOTY1918--Niemirów k. Rawy Ruskiej -
WEISZSIEGMUNTPIECHUR66 PUŁK PIECHOTY1914--Nagy Beresca / Węgry -
WOLFMANELIASPIECHUR34 PUŁK PIECHOTY OBRONY KRAJOWEJ1915--Kanczuga k. Przeworska -
WOLFSTEINMECHELPIECHURDOWÓDZTWO MIEJSKIE W DZIEDZICACH1914--- -
WURMISAK ABRACHAMPIECHUR55 PUŁK PIECHOTY1916--Lwów -
ZAHNSTOCHERSALOMONSANITARIUSZ14 ODDZIAŁ SANITARNY1917--- -
ZANGENBERLKANONIER24 PUŁK DZIAŁ POLOWYCH1917--Tarnobrzeg -


Powrót do strony głównej