Zbiorowa mogiła ok. 150 poległych żołnierzy 1 pp 1 Brygady LP. Na mogile mauzoleum z pomnikiem ku czci żołnierzy 1 Brygady Legionów Polskich poległych w dniach 22-26 października 1914 r. w bitwie pod Anielinem i Laskami. Powierzchnia 810 m2. Znajduje się ok. 500 m na zachód od stacji kolejowej, na skraju lasu nad samymi torami kolejowymi. W bitwie tej brał udział 1 pułk LP dowodzony przez Józefa Piłsudskiego walczący w składzie austriackiej 46 DP Obrony Krajowej gen. Adama Brandnera (na jej prawym skrzydle). W bitwie poległo lub zmarło z odniesionych ran prawie 200 legionistów. Pod monumentalnym pomnikiem spoczywa ok. 100 nieznanych i 50 znanych legionistów, których nazwiska widnieją na pamiątkowych płytach umieszczonych na ścianach monumentu.
3 września 1930 r. Związek Legionistów Polskich O/Radom wystąpił z wnioskiem do Wydziału Opieki nad Grobami Wojskowymi Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach o godnie upamiętnienie polskich legionistów poległych w czasie „Wielkiej Wojny”. W lutym 1932 r. przeprowadzono rozmowy z PKP na temat przekazania działki kolejowej w Żytkowicach pod budowę cmentarza. Z ramienia PKP budowę cmentarza nadzorował i jednoczesnie był jej głównym organizatorem dr Jerzy Prot, były legionista, uczestnik bitwy pod Laskami. 1 listopada 1932 r. nastąpiło uroczyste poświęcenie nowego cmentarza a 19 listopada 1933 r. odsłonięcie całego ukończonego, okazały granitowego pomnika-mauzoleum na zbiorowej mogile legionistów. Całość otoczona została masywnym murem z kamienia łamanego. Wejście na teren mauzoleum usytuowane zostało od strony torów kolejowych. W roku 2003 mauzoleum zostało gruntownie odrestaurowane i oczyszczone.

Paweł Ajdacki